Foto: Oksana Toskić

PREMIJERI ZA BRISANJE: Dve čađave dvocevke ili par zarđalih kašika

<< Nazad na sadržaj
  < Prethodno
     Sledeće >

Analiza delovanja dvojice karikaturista u periodu od 27. jula 2012, otkad je formirana Vlada na čijem je čelu premijer Ivica Dačić, do kraja septembra 2015. godine, s međupresekom 27. aprila 2014. godine, kada je premijer postao Aleksandar Vučić (ukupno 38 meseci ili 166 nedelja: 21 mesec ili 91 nedelja pod Dačićevom i 17 meseci ili 75 nedelja pod Vučićevom vladom), dala je indikativne rezultate. Crteži su po sadržaju segmentirani u tri kategorije: prva, oni na kojima se eksplicitno pojavljuje Vučić; zatim, druga, na kojima se pojavljuju Tomislav Nikolić, Srpska napredna stranka, ili neka aluzija na nju; i treća, na kojima se pojavljuje Ivica Dačić u svojstvu premijera.

Dušan Petričić, čija je učestalost crteža nedeljna, za ovo vreme imao je ukupno 168 karikatura (93 u prvom i 75 u drugom periodu): od tih 168 karikatura, ukupno je na 68 (40,47%) prikazan konkretno Vučić, i to na 30 od 93 dok je Dačić bio premijer, ili 32,25%, i kao premijer na 38 od 75, ili 50,66%. U drugoj kategoriji, koja podrazumeva komplement SNS u širem smislu, ali bez Vučića, ukupan broj karikatura od 168 iznosi 25 (14,88%), od kojih devet od 93 za vreme Dačićeve vlade (9,67%) i 16 od 75 za vreme Vučićeve vlade (21,33%). Kada se saberu prve dve kategorije, broj karikatura koje Petričić crta, a da imaju veze sa SNS-om, Nikolićem ili Vučićem, iznosi 93 od 168 (55,35%), i to u prvom periodu 39 od 93, ili 41,93%, a u drugom, tj. od formiranja Vlade na čijem je čelu Vučić, 54 od 75, ili 72%. U trećoj kategoriji, Ivica Dačić kao premijer, tj. do 27. aprila 2014. godine, nacrtan je 23 od 93 puta, ili 24,73%, što je za 17,2% manje od ukupnog broja referenci na SNS, a 7,52% od crteža na kojima je prikazan Vučić kao prvi potpredsednik Vlade u tom periodu. Kada se uporede cifre za vremena kada su dvojica političara obavljala istu funkciju, odnos zastupljenosti „u korist“ Vučića još je izraženiji i već je dva puta veći (50,66% naprema 24,73%), iako je period u kojem je Dačić bio premijer trajao 93 nedelje, a period premijera Vučića do trenutka kada je rađeno istraživanje 75 nedelja.

Kada je reč o Predragu Koraksiću Koraksu, koji crta na dnevnoj bazi, s tim što subota i nedelja imaju zajedničku vikend-karikaturu (šest crteža u nedelji), situacija je još radikalnija. Od ukupno 971 karikature (536 u prvom i 435 u drugom periodu), Vučić je nacrtan 524 puta (53,96%), i to u vreme premijera Dačića 259 od 536 puta (48,32%), a kada je došao na čelo Vlade 265 od 435 puta, ili 60,91%. U drugoj kategoriji, ukupan broj crteža sa SNS konotacijom izuzev prikazanog Vučića iznosi 159 od 971, ili 16,37%, od kojih u vreme premijera Dačića 81 od 536, ili 15,11%, i 78 od 435, ili 17,93%, za vreme premijera Vučića. Kada se saberu prve dve kategorije, broj karikatura koje Koraksić crta, a da imaju veze sa SNS-om, Nikolićem ili Vučićem, iznosi 683 od 971 (70,33%), i to u prvom periodu 340 od 536, ili 63,43%, a u drugom, tj. od formiranja Vlade s Vučićem kao premijerom, 343 od 435, ili 78,85%. Broj karikatura koje prikazuju Ivicu Dačića u svojstvu premijera iznosi 184 od 536, ili 34,32%, što je za 29,11% manje od ukupnog broja referenci na SNS, a 14% od crteža na kojima je prikazan Vučić kao prvi potpredsednik Vlade u tom periodu.

Odnos zastupljenosti dvojice premijera kod Koraksa je 60,91% naprema 34,32%, što je 1,77 puta više „u korist“ Vučića za period od 435 u odnosu na količinu od 536 crteža. Zanimljivo je da Koraksić u odnosu na Petričića crta Vučića kao premijera 10,25% više (razlika 60,91% i 50,66%), a slično i Dačića 9,59% – (razlika 34,32% i 24,73%), što govori o izraženijem fiksiranju pomenutih funkcionera ovog karikaturiste. Kod obojice crtača svake godine sve više raste broj karikatura na kojima je prikazan Vučić: od 27. jula 2012. pa do kraja te godine: kod Petričića Vučić se javlja četiri (17,39%) a Dačić tri (13,04%) puta od ukupno 23, dok kod Koraksića 46 (33,58%) a Dačić 49 (35,77%) puta od ukupno 137 crteža; u 2013. godini: kod Petričića i Vučić i Dačić se javljaju po 16 (30,19%) puta od ukupno 53, dok kod Koraksića Vučić ima 150 (50%) a Dačić 113 (37,67%) od ukupno 300 crteža; za 2014. godinu: Petričić stavlja Vučića 28 od 52 puta (53,85%), a Koraksić 200 (65,15%) od 307 puta; i najzad, u 2015. godini, zaključno sa septembrom: Vučić se kod Petričića javlja 20 (50%) od 40 puta, a kod Koraksića 128 od 227 puta, tj. 56,39%.

Među pregledanim crtežima ni kod jednog od autora ne postoji karikatura koja pozitivno prikazuje Aleksandra Vučića: kod Koraksića postoje dve neutralne (29. april 2013, Vučić indiferentan prema uticaju Vojislava Koštunice, Dobrice Ćosića, Matije Bećkovića, Amfilohija Radovića i sličnih; 15. mart 2014, dan pred izbore, svi osluškuju izbornu kutiju), dok kod Petričića bezmalo nijedna; sve ostale su od starta inherentno negativne. Štaviše, kod obojice je primećena nezapamćena dominacija karikatura koje služe da podupiru, a vrlo često i da kreiraju afere protiv Vlade Srbije, čime je izvorna uloga karikature dovedena u pitanje, jer time postaje najobičnije sredstvo u službi političke manipulacije. Potpuno je očigledno i da karikaturisti svoju inspiraciju pronalaze upravo na onim (antivladinim) medijima koji predstavljaju njihovu ličnu preferencu, a ne nužno istinito i objektivno izveštavanje, te da jedva čekaju da „jašu“ na svakoj aferi koja se otvori, što sugeriše da je reč o dvosmernoj vezi – kako novinara i urednika koji formiraju i plasiraju sadržaj koji mora ići protiv Vlade, tako i karikaturista koji, gladni takvog sadržaja u ponižavanju vlasti, postaju zavisnici od sopstvenog nekontrolisanog sadizma.

U takvoj radnji koja sve više liči na prisilnu, neretko se dešava da crteži deluju sasvim neuko, nelogično, ekstremno, isforsirano i bez prizvuka duhovitosti, pa tako Koraksova karikatura od 20. jula 2015. godine pokazuje Vučića kako razbija B92 dok mu Miloševićev duh tapše, kojom se šalje poruka kakvu se čak ni novinari pre nje nisu usudili da pošalju – da premijer, apsurdno, gasi Radio B92 i da su komercijalni sadržaji te medijske kuće na neki tajanstveni način njegova zasluga. Slično je i sa crtežom od 17. marta 2015. godine, gde su nacrtani Vučić i ministri s fotoreporterom kako na crvenom tepihu čekaju helikopter koji je pao, što predstavlja jednu od neukusnijih laži koju je Koraksić brže-bolje kupio da bi je oni od kojih je to učinio zatim još lakše preprodavali. S druge strane, Petričić se „proslavio“ već pomenutom karikaturom od 5. oktobra 2014. godine, na kojoj u predelu usta Olje Bećković stoji crna traka s profilom premijera na kraju, preko koje je glavna urednica Ljiljana Smajlović nekadašnjoj voditeljki omogućila kampanju u tom listu. Posebnu podlost ovaj umetnik-atentator izveo je 19. januara 2014. godine, kada je povodom slučaja Ćuruvija nacrtao kako Vučić novinarima podmeće pozorišnu lutku, tj. „lažnog ubicu“ u ramu za slike. Da li se, dakle, ovo može ikako drugačije razumeti osim kao neodložna potreba da se javnost unapred ubedi da treba biti protiv svega što Vučić radi, i to samo da bi se zamaskirao izliv kipteće ozlojeđenosti i zavisti koje karikaturista deli sa sebi bliskim miljeom?[1]

Nimalo slučajno, neposredno pre parlamentarnih izbora 24. aprila 2016. godine, Predrag Koraksić objaviće novu knjigu svojih karikatura od perioda smene vlasti Borisa Tadića, pod naizgled profanim nazivom Fenomenologija zarđale kašike.[2] Knjiga odmah ulazi u sastavni deo predizborne propagande Demokratske stranke, dok se njena ulična promocija obavlja uz stranački štand, a na njoj se pojavljuju javne ličnosti poput Vesne Pešić, njene dvojnice Branke Prpe, TV psihologa Žarka Trebješanina, Branislava Lečića i drugih potpisnika apokaliptičnog pisma o sveopštoj cenzuri i povratku u devedesete – dakle, identičnom tipu ideološke dekadencije (perceptivnog zatvora) čija je maskota i Koraksić.[3] U predgovoru za njegovu knjigu, jedan od najvećih živih srpskih antropologa Ivan Čolović, direktor i vlasnik izdavačke kuće XX vek, suprug Dubravke Stojanović, jedne od članica Upravnog odbora udruženja građana „Peščanik“, Koraksićev istomišljenik u tome da „srpske devedesete nisu za nama, da su nas sustigle i zaskočile taman kad smo se ponadali da smo iz njih izašli“, ispisuje sledeće, posve neverovatne rečenice, dostojne samo čoveka koji je potpuno raskrstio s mozgom ili ga je pak intelektualiziranjem samoatrofirao: „Primetio sam – i to pozdravljam – da Corax u novije vreme još neke naprednjačke prvake i prvakinje crta s ovim simbolom i biće mi drago, i to ću pozdraviti, ako tako nastavi, ako i one političare koji su nekada bili ljuti protivnici Miloševića i Šešelja, a danas su ministri i savetnici njegovih nekadašnjih učenika, počne da crta sa zarđalom kašikom, na reveru, ili na ogrlici, kao minđuše… Tek da se zna, da se ne zaboravi, da su ovi novi saveznici Vučiča i Nikolića ušli u ekipu čija je istorija počela u ovom znaku.“[4]

Znak o kojem Čolović s indignacijom govori – „zarđala kašika“ – ovde bez pardona funkcioniše na bazi označiteljske logike, kao neka vrsta negativnog prefiksa, etikete, koja ima tendenciju da preživi i na taj način prolongira svoju jezičku (upotrebnu) smrt tako što će se „prenositi s kolena na koleno“, kao označeno koje će da se zakači za svaki označitelj koji se može dovesti u vezu ili na bilo koji način danas podržava predsednika države i njenog premijera, Tomislava Nikolića i Aleksandra Vučića – bez obzira na prvobitno konkretno značenje „zarđale kašike“ kao sredstva kojim je četnički vojvoda Vojislav Šešelj i nekadašnji stranački šef dvojice današnjih čelnika države svojevremeno pretio da će klati Hrvate. Reč je tako o striktnom Koraksićevom potezu (za koji Čolović daje svoj puni blagoslov) da taj znak pripiše i Zorani Mihajlović, ministarki saobraćaja, rudarstva i infrastrukture u Vladi Srbije, nekadašnjoj članici G17 plus i savetnici za energetiku i zaštitu životne sredine potpredsednika Vlade Miroljuba Labusa od 2004. do 2006. i od aprila 2010. godine članici SNS-a – dakle, osobi koja nikakve veze nema, niti je ikada imala sa Šešeljem ili SRS-om, tj. izvornim označiteljem tog znaka.

U toj izvitoperenoj translaciji znaka, Šešelj, kojeg se isti isprva ticao, postaje manje adekvatan označitelj od Vučića, dok će „kašika“ tako neometano prelaziti sa označitelja na označitelj sa ambicijom da ga doživotno obeleži (Mihajlovićeva je trajno obeležena zbog saradnje s Vučićem, dok će neko drugi sutra isto tako trajno moći da bude obeležen zbog saradnje s njom koja je sarađivala s Vučićem, itd.). „Zarđala kašika“, stoga, u ovom ophođenju značenja sasvim gubi svoj prvobitni smisao oličen u genealoškoj crti i počinje da perpetuira pre svega kao znak lične kazne, tj. sadizma njenog autora, koji čeka svakog sledećeg da mu bude pridodat kao breme. Podrška ovakvoj vrsti koncepta upotrebe, međutim, ne može imati ništa s inteligencijom kakva istog časa ne bi bila prekvalifikovana u domen najnezajažljivijih ljudskih poriva. Koraksić će, bez obzira na to što to nikakvih dodirnih tačaka nema s njegovom delatnošću, 9. decembra 2015. godine dobiti Nagradu „Verica Barać“, koju na međunarodni dan borbe protiv korupcije dodeljuje Savet za borbu protiv korupcije – po istom principu po kojem je Zoran Kesić tačno pet meseci ranije mogao da primi „nagradu za istraživačko novinarstvo“.

     Sledeće > 
  < Prethodno
<< Nazad na sadržaj